BOŞANMA DAVALARI

Boşanma Davası Nedir?

Boşanma davası, evlilik birliğinin yasal olarak sonlandırılmasını talep eden bir hukuki süreçtir. Eşlerden biri veya her ikisi de evliliklerini sona erdirmek istediklerinde mahkemeye başvurarak boşanma davası açarlar.

Kaç tür boşanma davası vardır?

Hukukumuzda, Anlaşmalı Boşanma Davası ve Çekişmeli boşanma davası olmak üzere iki tür boşanma davası bulunmaktadır. 

Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Boşanma davası açma adımları için şu sırayı takip etmelisiniz:

· Boşanma Sebeplerini Belirleyin: İlk adım, boşanma sebebini değerlendirmektir. Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma sebepleri genel nedenlere dayanabileceği gibi özel nedenlere de dayanabilir. Bunlar; zina, akıl hastalığı, hayata kast, kötü muamele, terk ve birlikte yaşamanın imkansız hale gelmesi gibi durumları içerebilir. Hangi sebebe dayalı bir boşanma davası açmak istediğinizi belirlemelisiniz.(Türk Medeni kanunu madde 161-166)
· Anlaşmalı veya Çekişmeli Boşanma Kararı Verin: Boşanma sebebini belirledikten sonra, eşinizle anlaşmalı bir boşanma mı yoksa çekişmeli bir boşanma davası mı açmak istediğinize karar vermelisiniz. Anlaşmalı boşanma, taraflar arasında anlaşma sağlandığında daha hızlı bir süreç sunar.
· Boşanma Dilekçesi Hazırlayın: Boşanma davası dilekçesi, davanızın temel belgesidir. Bu dilekçede boşanma sebebini, tarafların kimlik bilgilerini, mal paylaşımı, velayet, nafaka gibi talepleri ve boşanma isteğinizi detaylı bir şekilde açıklamanız gerekmektedir. Dilekçeyi bir avukat yardımıyla hazırlamak veya kendiniz hazırlamak mümkündür.
· Yetkili Aile Mahkemesine Başvurun: Boşanma davası, aile mahkemesinde açılır. Aile mahkemesi, TMK 184. maddede yer alan özel usul kurallarını da dikkate alarak genel hükümlere göre yargılama yapar.

Anlaşmalı boşanma davası herhangi bir adliyenin Aile Mahkemesi’nde açılabilir. Örneğin, taraflar İstanbul-Bakırköy’de ikamet etse bile İstanbul Anadolu adliyesinin Aile Mahkemesi’nde anlaşmalı boşanma davası açabilirler.

Çekişmeli boşanma davasında ise bazı yetki kuralları vardır. Çekişmeli boşanma davasına bakmaya yetkili mahkeme ise şu şekilde belirlenir:

• Davalı tarafın yerleşim yeri aile mahkemesinde çekişmeli boşanma davası açılabilir.

• Davacı tarafın yerleşim yeri aile mahkemesinde çekişmeli boşanma davası açılabilir.

• Boşanmak isteyen eşlerin son 6 aydan beri ikamet ettikleri yerdeki aile mahkemesinde çekişmeli boşanma davası açılabilir.

· İlk Duruşma ve Yargılama Süreci: Dava dilekçesi mahkeme tarafından kabul edildikten sonra, ilk duruşma tarihi belirlenir. İlk duruşmada tarafların ifadeleri alınır ve mahkeme, davanın hangi yönlerinin inceleneceğini belirler. Dava dilekçesindeki talepler üzerinde duruşmalar boyunca müzakereler ve delil sunumları yapılır.
· Karar Aşaması: Mahkeme, delilleri değerlendirdikten sonra kararını verir. Karar, boşanma, mal paylaşımı, velayet, nafaka gibi hususları içerebilir. Her iki taraf da kararı inceleyebilir ve gerekirse temyiz yoluna başvurabilir.
· Kesinleşme ve İcra İşlemleri: Eğer karar kesinleşirse, boşanma işlemi tamamlanır. Kesinleşen kararın uygulanması için icra işlemleri başlatılabilir. 

Anlaşmalı Boşanma Davası Nedir?

Eşlerin, aralarında anlaşarak hazırlayıp, imzaladıkları Anlaşmalı Boşanma Protokolü ile müracaat ederek genel itibariyle tek celsede sonuçlanan boşanma davalarıdır. 

Anlaşmalı Boşanma Davasının Şartları Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma Davası Türk Medeni Kanunu 166/3’te düzenlenmiştir. Buna göre;

• Eşler arasındaki evliliğin en az bir yıl sürmüş olması, 

• Eşlerin, boşanma ve boşanmanın sonuçları konusunda tam bir mutabakata (anlaşmaya) varmış olması,

• Eşlerin,  bu anlaşmayı birlikte duruşmada hazır bulunarak tekrar etmesi, 

• Eşler arasındaki bu anlaşmanın hakim tarafından uygun bulunması, 

Koşullarının tamamının bir arada bulunması gerekmektedir. 

Anlaşmalı Boşanma İçin Bir Yıllık Evlilik Süresi Zorunlu Mudur?

Evet, kanunda bu husus özel olarak düzenlenmiş olup, bir yıllık evlilik süresi dolmadan anlaşmalı boşanma davası açılamaz. Açılır ise mahkeme davayı red edecektir.

Boşanma Davasında Boşanma Protokolü Nedir?

Anlaşmalı boşanma davasında tarafların, boşanma ve çocuklar ile boşanmanın mali sonuçlarına ilişkin olarak düzenleyip mahkemeye sundukları anlaşma metnidir. 

Protokolü inceleyen aile mahkemesi, eğer protokolü uygun bulursa boşanma protokoldeki taraf iradelerine göre gerçekleşecektir. 

Çekişmeli boşanma davasında protokol olmaz, boşanma dilekçesi olur!

Anlaşmalı Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?

Anlaşmalı boşanma davası genel itibariyle tek celsede sonuçlanan boşanma davası türüdür. Tabi, burada tüm koşulların sağlanmış olması gerekir. 

Anlaşmalı boşanma davası açıldıktan sonra mahkemenin iş yoğunluğuna bağlı olarak bir hafta ile bir ay sonrasına duruşma günü belirlenir. 

Duruşma günü tüm koşulların varlığı halinde boşanmaya karar verilir. Gerekçeli kararın taraflara tebliğ edilmesi üzerine istinaf süresinin dolmasıyla gerekçeli karar kesinleşir. 

Çekişmeli Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Çekişmeli boşanma davaları, taraflar arasında boşanmaya esas teşkil eden vakıaların çekişmeli olduğu boşanma davalarıdır. Çekişmeli boşanma davası, Medeni Kanun m.161-m.166 arasında düzenlenen hem “genel” hem de “özel” boşanma sebeplerine dayanılarak açılabilir:

1. Çekişmeli boşanma davasında genel boşanma sebepleri: Örneğin, şiddetli geçimsizlik, mizaç uyuşmazlığı nedeniyle sürekli tartışma, tehdit, hakaret, şiddet, güven sarsıcı davranışlar, cinsel ilişkiden kaçınma, eşi doğal olmayan yoldan cinsel birleşmeye zorlama, eşlerin aile bireylerine kötü davranması, hakaret etmesi, evlilik yükümlülüklerini yerine getirmeme gibi evlilik birliğinin temelinden sarsılması neticesine yol açan, her olayda ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken sınırsız sayıda neden “genel boşanma nedenleri” arasında yer alabilir. Genel boşanma nedenleri, evlilik birliğini temelinden sarsan her türlü olay olarak tanımlanabilir.

2. Çekişmeli boşanma davasında özel boşanma sebepleri: Özel boşanma sebepleri Medeni Kanun’da sınırlı sayıda belirlenmiştir. Kanunda belirlenen bu nedenler dışında özel boşanma sebebine dayalı dava açılamaz. Özel boşanma sebeplerine dayalı çekişmeli boşanma davası açan eş, sadece özel boşanma sebebini ispatlamakla yükümlüdür. Karşı tarafın kusurlu olduğunu ispat yükümlülüğü yoktur. Özel boşanma sebeplerine dayanan çekişmeli boşanma davası açma sebepleri şunlardır:

• Zina (aldatma) nedeniyle çekişmeli boşanma davası,

• Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış nedeniyle çekişmeli boşanma davası,

• Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme,

• Terk nedenine dayalı çekişmeli boşanma davası,

• Akıl hastalığı nedenine dayalı çekişmeli boşanma davası.

Çekişmeli boşanma davasında sadece boşanma sebepleri değil, boşanmada hangi tarafın daha kusurlu olduğu, maddi ve manevi tazminat, nafaka, velayet, ev eşyalarının paylaşımı vb. gibi konularda çekişmenin yaşandığı bir dava türüdür. Mal paylaşımından kaynaklanan katılma alacağı veya katkı payı alacağı davaları ise ayrı bir mal paylaşımı davası şeklinde açılmalıdır.

Çekişmeli boşanma davası açan davacı, davalı taraftan daha fazla kusurlu ise boşanma davası reddedilir. Az kusurlu eş, boşanmaya karşı çıkarsa boşanma kararı verilemez.

Çekişmeli Boşanma Davasında Yargılama Usulü

Aile Mahkemesi’ne bir dava dilekçesi verilerek çekişmeli boşanma davası açılır. Davalı tarafın, dava dilekçesinin tebliğinden itibaren 2 hafta içinde cevap dilekçesi verme hakkı vardır. Dava ve cevap dilekçesinde dayanılan deliller ayrı ayrı gösterilmelidir. Davacı, davalının verdiği cevap dilekçesinin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 2 hafta içinde karşı bir cevap dilekçesi verebilir. Davalı da davacının verdiği cevap dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren 2 hafta içinde bir cevap dilekçesi verebilir. Özetle, her iki taraf da olayları tartışmak için mahkemeye ikişer adet dilekçe vermektedir.

Delillerin ise kural olarak verilen bu dilekçelerde gösterilmesi, hangi olayın hangi delille ispatlanacağının da belirtilmesi gerekir. Dilekçelerin verilmesinin hemen akabinde, dilekçelerde tanık deliline dayanılmışsa, tanıkların ad-soyadve iletişim bilgilerinin gösterildiği bir “tanık listesi dilekçesi” verilebilir. Ancak, tanıkların dava dilekçesi ile cevap dilekçelerinde gösterilmesi usulen daha yerindedir.

Dilekçeler aşaması bittikten sonra aile mahkemesi her iki tarafı ilk duruşmaya çağıracaktır. Bu duruşmanın adı, “ön inceleme duruşması“dır. Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır, zorunlu hallerde ikinci bir ön inceleme duruşması yapılabilir. Ön inceleme duruşmasında davacı ve davalı tarafa, dilekçelerinde gösterdikleri belgeleri sunmayan veya belgelerin getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilir.

Ön inceleme duruşmasından sonraki duruşmalar tanıkların dinlendiği, delillerin getirtilerek tartışıldığı “tahkikat duruşması” aşamasıdır. Her olayın özelliğine göre farklılık arz etmekle birlikte tahkikat duruşmaları birden fazla kere yapılabilir. Tarafların tüm delillerinin toplanarak tartışıldığı tahkikat duruşmalarının sonunda “sözlü duruşma” yapılarak taraflar son kez dinlenir ve boşanma davası hakkında hüküm verilir. Çekişmeli boşanma davasındaki bu süreç yaklaşık olarak 1 yıl ile 3 yıl arasında sürmektedir.

Boşanma davasında yargılama, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre yukarıda anlattığımız genel hükümlere tâbidir. Ancak, hem çekişmeli hem de anlaşmalı boşanma davasında uygulanması gereken MK. m.184’teki özel kurallar da şu şekildedir:

• Hâkim , boşanma veya ayrılık davasının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, bunları ispatlanmış sayamaz.

• Hâkim , bu olgular hakkında gerek re’sen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez.

• Tarafların bu konudaki her türlü ikrarları hâkimi bağlamaz.

• Hâkim , kanıtları serbestçe takdir eder.

• Boşanma veya ayrılığın fer’î sonuçlarına ilişkin anlaşmalar, hâkim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.

• Hâkim , taraflardan birinin istemi üzerine duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.

Çekişmeli Boşanma Davasında İspat ve Deliller

Çekişmeli boşanma davasında boşanma sebebi olarak gösterilen olaylar her somut olayın özelliklerine göre çeşitli delil araçlarıyla ispatlanabilir. Çekişmeli boşanma davasında delil araçları şunlardır:

• Tanık ifadeleri,

• Telefon görüşme kayıtları veya içerikleri, mesajlar, whatssap içerikleri vb.

• Çekişmeli boşanma davasına esas teşkil eden olayları ispatlamak amacıyla usulüne uygun alınmış ses veya görüntü kaydı,

• Sosyal medya paylaşımları, mesajları veya gönderileri (instagram, facebook, twitter, twitch, telegram vb.),

• Uçak veya otel kayıtları, güvenlik kamerası görüntüleri (özellikle aldatma olgusuna dayanan çekişmeli davalarda),

• Fotoğraflar, video kayıtları vb. her türlü delil,

• Banka kayıtları, kredi kartı ekstresi vb. deliller (harcamaların hesaplanması, harcamalar üzerinden hem gelir düzeyinin tespit edilmesi hem de boşanma sebebi olacak olguların tespit edilmesi için),

• Açılmış bir ceza davası dosyası da çekişmeli boşanma davasında delil olarak gösterilebilir.

Zina (aldatma) sebebine dayalı çekişmeli boşanma davalarında ise, Yargıtay tarafından ayrıca şu kriterler belirlenmiştir:

• Kadın veya erkeğin yalnızken ortak konuta karşı cinsten birini alması zinanın varlığına işaret eder.

• Eşlerden birinin karşı cinsten biriyle düzenli bir şekilde gece-gündüz telefonda görüşmesi zinanın varlığına işaret eder.

• Eşlerden biri evlilik dışı ilişkiye girdiği başka bir kişiden çocuk sahibi olduğu takdirde zina (aldatma) olgusu ispatlanmış olur.

Günümüzde delil araçlarını sınırlamak mümkün değildir. Bu nedenle her somut olayda çekişmeli boşanma davasında kullanılacak delillerin hangileri olduğu ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekir. Çekişmeli boşanma davasında tek delille boşanma kararı verilmesi mümkün olduğu gibi olayı tam olarak ispat etmeyen çok sayıda delille de boşanma talebi reddedilebilir.

Davacı veya Davalı Duruşmaya Katılmazsa Ne Olur?

Davacı taraf, duruşmaya katılmaz ve duruşmada kendisini bir avukat ile de temsil ettirmezse, açmış olduğu boşanma davası müracaata bırakılır. Yani, dava 3 ay içinde yenileninceye kadar işlemden kaldırılır. Dava, 3 ay içinde yenilendiği takdirde, kaldığı yerden devam eder. İşlemden kaldırıldıktan sonra 3 ay içinde yenilenmeyen dava açılmamış kabul edilir.

Davalı taraf, duruşmaya gelmezse ve duruşmada kendisini bir avukat ile temsil ettirmezse, dava yokluğunda görülmeye devam edilir. Davalı, yokluğunda yapılan işlemlere itiraz hakkını kaybeder.

Ancak, anlaşmalı boşanma davasında taraflar kısa sürede boşanmak istiyorsa her iki tarafın duruşmada hazır olması şarttır. Hakim, her iki tarafı dinleyerek boşanma talebinin özgür iradeye dayalı olup olmadığını kontrol etmek zorundadır.